Bạn ở xa về nếu muốn đền Phương Giai một cách gần nhất thì từ ngã ba Voi đi thẳng khoảng 600m trên đường đi xuống nhìn về phía tay phải bạn sẽ nhìn thấy khuôn viên phía ngoài đền là hệ thống đèn cao áp và cây xanh được trồng tạo bóng mát, đến cửa hàng vật tư nông nghiệp Hiền Hương bạn sẽ thấy con đường dẫn vào ngôi đền tiếp tục đi vào qua mương sông rác chính là cổng đền Phương Giai nơi bạn muốn tham quan.

Bằng công nhận di tích được treo trang trọng ở phần Trung điện

Đền Phương Giai xưa tọa lạc trên mảnh đất  thuộc làng Phương Giai trước cao hơn xung quanh và ngoảnh mặt theo hướng Đông Bắc, ngày xưa đền có 3 tòa kết cấu chữ Tam lợp ngói vẫy có tường bao quanh, do chiến tranh và thiên thiên tàn phá phần còn lại của ngôi đền chỉ còn nhà Hạ điện và Trung điện kiến trúc ngôi đền đơn giản theo lối sống của người địa phương. Theo lịch sử Đền ở làng Phương Giai , tổng Cấp Dẫn , nay là xã Kỳ Bắc , có ba toà thượng , trung , hạ đường xếp theo hình chữ “tam” xây trên khu vườn rộng khoảng 1 mẫu rưỡi , xung quanh cây cối xanh tốt . Đền Phương Giai thờ ông Dương Trí Tri (có sách chép Phùng Trí Tri), người xã Duy Liệt , sau là Liệt Thượng (nay là xã Kỳ Phú ). Ông đỗ Nhị giáp tiến sĩ ( Hoàng giáp ) khoa Đinh Mùi niên hiệu Vĩnh Định đời Mạc Phúc Nguyên (1547), làmquan đến chức Hàn lâm , thường gọi “ Quan Hoàng Liệt Thượng ”.

Đền Phương giai ngày xưa

Sau khi ông mất, dân làng Phương Giai và một số làng khác dựng đền thờ. Tương truyền “Quan Hoàng” rất giỏi thuốc, ai đau ốm đến cầu Thần xin thuốc đều lành bệnh. Có lần, trong vùng có dịch đậu mùa, Thần cho thuốc chữa, nên không có ai chết…Về sau, dân trong vùng không nhớ tên Thần là gì, chỉ biết đền Phương Giai thờ ông thầy thuốc”.

Nhân dịp kỷ niệm 180 năm thành lập huyện Kỳ Anh (1836-2016), Ban Thường vụ Huyện ủy Kỳ Anh quyết định triển khai tôn tạo, khôi phục, xây dựng Di tích lịch sử Đền Phương Giai nhằm tri ân Hoàng giáp Dương Trí Tri và các bậc tiền bối cách mạng đã có công sáng lập Đảng bộ huyện Kỳ Anh. Đây là hoạt động hết sức có ý nghĩa đối với cán bộ, đảng viên và nhân dân huyện nhà, với mong muốn giá trị lịch sử của Đền Phương Giai luôn được bảo tồn, giữ gìn, tiếp tục là địa chỉ giáo dục truyền thống cách mạng cho các thế hệ hôm nay và mai sau. với dự án hơn 10,5 tỷ đồng là sự đóng góp của cán bộ đảng viên, các doanh nghiệp, con em làm ăn xa đến nay công trình đã hoàn thành và làm lễ khánh thành vào ngày 3/2/2018.

Đền sau khi đã được tôn tạo

Đây được xem như là là niềm tự hào của huyện Kỳ Anh nói chung và xã Kỳ Bắc nói riêng, là nơi để chúng ta giáo dục lý tưởng sống và tinh thần cách mạng cho thế hệ mai sau, và mong rằng khi đến với Kỳ Bắc thì đây sẽ là địa điểm bạn nên đến đầu tiên. Và trong phần tiếp theo tôi sẽ cung cấp cho các bạn thông tin một di tích lịch sử khác đó chính là chùa Hữu Lạc mời các bạn xem ở phần 2 " chùa Hữu Lạc xưa và nay".

Tin Bài: Ngô Hạnh